Da kề da ngay sau sinh. Giá trị của “Cái ôm đầu tiên”
Không phải ngẫu nhiên khi giờ đầu tiên sau sinh còn gọi là “giờ linh thiêng”. Đây là thời gian gắn kết đặc biệt, khi trẻ được đặt da kề da trên ngực mẹ ngay sau sinh. Da kề da hay còn gọi là phương pháp “Bà mẹ Kangaroo” là một bước quan trọng mà bố mẹ cần thực hiện cho bé ngay khi vừa chào đời. Không chỉ là cách để tạo sự gắn kết mẹ con, da kề da thực sự mang đến nhiều lợi ích quan trọng cho mẹ và bé.
Da kề da cần thiết như thế nào?
Da kề da được hiểu là phương pháp cần thiết ngay sau sinh, giúp bé thích nghi với cuộc sống bên ngoài tử cung. Nhịp tim của bà mẹ sẽ giúp trẻ bình tĩnh và trẻ sẽ ngửi mùi sữa mẹ. Da kề da được chứng minh là giúp làm giảm tỷ lệ tử vong ở trẻ sinh non hoặc nhẹ cân. Bên cạnh đó, phương pháp này cũng giúp sữa mẹ về nhanh, hỗ trợ cho cữ bú mẹ đầu tiên, cũng như giảm nguy cơ trầm cảm sau sinh ở mẹ.
Da kề da sau sinh được thực hiện như thế nào?
Tổ chức Y tế Thế giới WHO khuyến cáo: da kề da cần được thực hiện liên tục ít nhất từ 60 – 90 phút sau sinh, cho đến cữ bú đầu tiên, khuyến khích lặp đi lặp lại trong những ngày tiếp theo trong tuần đầu sau sinh vì nó thực sự có lợi cho trẻ. Để thực hiện phương pháp này, trẻ sẽ được lau khô, mẹ, bố hoặc người thân chăm sóc trẻ sẽ để da trẻ được tiếp xúc trực tiếp với da của mình bằng cách ấp bé vào ngực. Mẹ và bé được quấn chăn ấm. Đối với các mẹ sinh mổ, da kề da cho trẻ cần được thực hiện “càng sớm càng tốt” khi mẹ đủ tỉnh táo, tình trạng sức khỏe đã được ổn định và đảm bảo.
Quy trình thực hiện phương pháp da kề da chuẩn
Đối với trẻ sinh thường, da kề da cần thực hiện ngay sau khi lau khô. Đối với trẻ sinh mổ da kề da được thực hiện ngay sau khi kẹp cắt rốn muộn. Phương pháp da kề da đóng vai trò quan trọng trong quy trình chăm sóc sơ sinh thiết yếu ở trẻ, do vậy phương pháp da kề da cũng có chuẩn quy trình riêng cần thực hiện đúng và đủ để mang lại hiệu quả tích cực nhất cho bé.
- Ôm cho da bé kề sát vào da mẹ sau sinh.
- Nên đặt bé ngay trên da mẹ, nơi có thể chạm sát vào ngực mẹ.
- Có thể cho bé mặc tã hoặc đội mũ. Dùng chăn đắp trên mình bé và mẹ, tuy nhiên tuyệt đối không được che mặt bé.
- Thực hiện da kề da cho bé ít nhất 90 phút sau sinh. Tiếp tục thực hiện da kề da cho trẻ trong vài ngày tới càng nhiều càng tốt.
- Trong trường hợp mẹ không thể thực hiện da kề da cho bé, một thành viên trong gia đình có thể thực hiện việc này thay mẹ.
Lợi ích của da kề da đối với bé
Kích thích não bộ phát triển: Tiếp xúc da kề da là một trải nghiệm đòi hỏi sự tham gia của nhiều cơ quan cảm giác. Theo nhiều nghiên cứu khoa học đã chứng minh, sự tiếp xúc này giúp phát triển các đường dẫn truyền thần kinh – điều đặc biệt cần thiết cho sự trưởng thành của não. Tiếp xúc da kề da cũng thúc đẩy sự trưởng thành của các hạch hạnh nhân, bộ phận quan trọng nằm sâu trong trung tâm não. Các hạch này liên quan tới quá trình hình thành cảm xúc, tạo lập trí nhớ và kích hoạt hệ thần kinh giao cảm.
Thân nhiệt, hô hấp, nhịp tim, đường huyết ổn định: Trẻ sơ sinh được da kề da sẽ có thân nhiệt cũng như nồng độ đường máu ổn định hơn trẻ được đặt vào lồng ấp. Trẻ sơ sinh sống trong bụng mẹ với nhiệt độ ấm hơn môi trường bên ngoài. Do vậy sau sinh, trẻ dễ bị lạnh do tiếp xúc với môi trường có nhiệt độ thấp hơn. Lúc này, da kề da cùng mẹ hoặc bố đóng vai trò như một bước chuyển để trẻ dần thích nghi với môi trường bên ngoài cơ thể mẹ. Da vùng ngực của mẹ có nhiệt độ ấm hơn so với các vùng khác trên cơ thể nên thường được chọn làm nơi lý tưởng thực hiện phương pháp da kề da cho trẻ. Tiếp xúc da kề da cũng giúp cơ thể bé học cách tự điều chỉnh, giữ ổn định nhịp tim, nhịp thở, huyết áp và đường máu sao cho phù hợp với môi trường sống mới.
Kích thích hệ miễn dịch: Nếu trẻ sinh thường có cơ hội được tiếp xúc với các vi khuẩn có lợi ở bộ phận sinh dục của mẹ thì các bé sinh mổ không có cơ hội tiếp xúc với chúng. Đây được xem là một mất mát không hề nhỏ đối với trẻ sinh mổ. Việc tiếp xúc da kề da với mẹ sẽ giúp trẻ bổ sung thêm nhiều vi khuẩn có lợi, giúp trẻ chống lại nhiễm khuẩn.
Kích thích hệ tiêu hóa giúp bé tăng cân: Hàm lượng somatostatin và cortisol ở trẻ sẽ giảm đáng kể khi được da kề da, không chỉ giúp trẻ giảm stress, mà còn giúp hệ tiêu hóa của trẻ tốt hơn, bé hấp thu thức ăn tốt hơn và tăng cân nhanh hơn.
Trẻ được bú mẹ sớm, tăng cường gắn kết mẹ con: Trẻ sơ sinh, đặc biệt là trẻ sinh mổ nhận được lợi rất nhiều từ chăm sóc da kề da. Sinh mổ thường dẫn tới một số hậu quả như mẹ bắt đầu cho con bú muộn hơn, giảm tỷ lệ nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn và tăng nguy cơ bổ sung sữa công thức. Tiếp xúc da kề da giúp khắc phục tất cả các nhược điểm này đồng thời tăng mối dây gắn kết tình mẹ con.
Lợi ích của da kề da đối với mẹ
Da kề da giúp kích thích cơ thể mẹ giải phóng oxytocin, giúp mẹ cảm thấy thư giãn, bớt lo lắng và gắn kết với con nhiều hơn. Hoóc môn này cũng dẫn tới nhiều biến đối có ích với cơ thể mẹ: rút ngắn thời gian phục hồi; giảm huyết áp; tăng khả năng chịu đau; mẹ cảm thấy hạnh phúc hơn, ít rơi vào trầm cảm; sữa về nhiều; tử cung co thắt làm giảm nguy cơ xuất huyết sau sinh; mẹ nhanh chóng lấy lại dáng hình thon thả trước khi mang bầu. Một nghiên cứu cho thấy thời gian cho con bú tăng gấp đôi chỉ nhờ 15 phút mẹ con được tiếp xúc da kề da sớm.
Lưu ý an toàn
- Nhân viên y tế hướng dẫn bà mẹ quan sát những thay đổi về màu môi, di động lồng ngực, và sức cơ của trẻ. Nếu trẻ tím môi, thở nấc, hay mềm nhão, cần báo nhân viên y tế ngay.
- Quan trọng là phải đảm bảo trẻ không bị té ngã, hay bị mẹ đè. Bà mẹ nên nằm tư thế đầu cao khi ôm bé. Chú ý tư thế của trẻ, đảm bảo nâng đầu trẻ, cho cổ không bị gập.
Tiếp xúc “da kề da” hiện đang là xu hướng được các chuyên gia áp dụng đối với trẻ sơ sinh bởi rất nhiều lợi ích lớn lao cho sức khỏe cũng như sự phát triển của trẻ. Bên cạnh đó, tiếp xúc “da kề da” ngay lúc trẻ mới sinh – Cái ôm đầu tiên, là khoảnh khắc kỳ diệu và hạnh phúc trong hành trình làm mẹ của mỗi phụ nữ.
TS. BS Cam Ngọc Phượng
Giám đốc TT Sơ sinh – BV Tâm Anh
Theo Tạp chí Sức Khỏe